Als ik zeg dat ik trainingen geef in geweldloos communiceren, hebben mensen meestal metéén een aanname van wat geweldloze communicatie (ofwel: verbindende communicatie) is. Sterker nog, ik krijg wel eens een correctie op hoe ik reageer, nog vóórdat mensen een cursus hebben gevolgd. En: deze aanname klopt dan ook nog eens meestal niet. Soms "verwachten" mensen zelfs van mij dat ik geweldloos moet communiceren, terwijl geweldloze communicatie dogma vrij is en nou juist vríj is van "moeten" (zie puntje 5). Op zich is dit niet zo gek, want "geweldloos" zegt waar het níet over gaat, en naar mijn smaak gaat het ook zeker niet over "communicatie". Geweldloze communicatie is een visie, een manier van kijken naar relaties.
Ik heb een aantal van deze "misvattingen" eens opgeschreven. Zo leg ik eens op een andere manier uit wat verbindend communiceren wél is.
Ik hou niet van dogma`s en gelukkig: geweldloze communicatie is absoluut dogma-vrij. Het is geen religie, en bovendien: verbinding is écht een keuze. Geweldloze communicatie brengt alleen meer keuze`s tot reageren (die je misschien eerder niet zag), en niet een verplichting om zo te reageren en niet om altijd zo te reageren.
Soms wil je juist geen verbinding met iemand, en dat kan dan juist een heel heel verbindende keuze voor jezelf zijn. Ofwel: verbindende communicatie geeft altijd meer zelfverbinding en soms ook meer verbinding met een ander. Het ligt er maar net aan wat jij wil en wat de ander wil, en wat er uit die "mix" komt.
Anders gezegd: geweldloze communicatie brengt altijd meer oprechtheid en meer compassie, voor jezelf en/of voor een ander. Het gaat om wat er écht is.
Durven kiezen voor jezelf hoort daar ook onder.
Het wijzigen van een paar woorden zal naar mijn idee bár weinig veranderen. Dan is het een techniek, een truckje. Bovendien, als je alleen een paar woorden verandert, zal de luisteraar merken dat je lichaamstaal iets anders aangeeft dan de woorden die je gebruikt; daar zijn mensen érg gevoelig voor. Pas als lichaamstaal en woorden met elkaar overeen komen, dan pas wordt je gehoord.
Geweldloze communicatie is bovendien grotendeels een (intern) proces waarbij helemaal geen woorden uitgesproken worden. Ik zie verbindend communiceren dan ook als: omgaan met situaties. Woorden kunnen het resultaat zijn, veelal echter is het resultaat dat jouw interne visie 180 graden gedraaid is. Je visie op jezelf, en de visie op de ander. Geweldloos communiceren bestaat uit vele mini transformatie stukjes, die allemaal kunnen zorgen dat je anders kan kijken naar een situatie.
Wel of geen verbinding gaat niet over woorden maar over situaties. Voorbeelden van situaties zijn:
- ongemakkelijkheid als iemand in een groep iets zegt waar je het niet mee eens zegt maar "ongepast" is om dit te zeggen
- je kind meer met dwang of straffen opvoeden dan je zou willen
- zelfkritiek hebben, of last van die stemmetjes in je hoofd
- steeds weer in een frustrerende situatie belanden met je partner en niet weten hoe er uit te komen
- intern continu kritiek hebben op mensen om je heen
- iemand een "lastig" persoon vinden
- moeite met oprecht naar iemand luisteren (bijvoorbeeld als diegene kritiek op jou heeft)
Verbindend communiceren is zeker dus niet een klassieke communicatie techniek, waarbij je enkel andere woorden pakt en klaar is kees.
Dit is de klassieke reactie wat mij betreft. En niet zo gek want ik denk dat "geweld" qua Nederlandse taal meestal gaat om fysiek geweld of schelden. Geweldloze communicatie gaat hier dus niet over, het gaat over een subtielere betekenis van "geweld".
Je doet jezelf ook geweld aan als je bijvoorbeeld: last hebt van zelfkritiek of perfectionisme, leeft vanuit "moeten" i.p.v. vanuit "willen", snel verantwoordelijkheid voor anderen neemt en jezelf vergeet, jezelf schuldig voelt of schaamt, de verantwoordelijkheid snel bij een ander legt, je over andere mensen een negatief beeld hebt, in je hoofd continu oordeelt over jezelf en andere mensen om je heen, praat vanuit ongegecheckte aannames (zoals bijvoorbeeld "meteen al weten" wat geweldloze communicatie is), en zo kan ik nog veel meer situaties bedenken waar je jezelf of anderen "geweld" aandoet. Dit is zeg maar hoe de maatschappij ons opvoedt: iedereen is constant bezig met wat goed of fout is. Dit heeft niets te maken met fysiek geweld of schelden.
Gelukkig is het precies het omgekeerde. Geweldloze communicatie gaat over oprechtheid en eerlijkheid. Ik kan met verbindende communicatie vertellen wat er in me omgaat, en wel op een kritiekloze manier (ook als hier iemand anders bij betrokken is). Dat is meestal níet te bestempelen met "aardig" of "beleefd", want als ik aardig ben dan zeg ik bepaalde dingen niet, terwijl met verbindende communicatie breng ik juist wél dingen ter discussie. Zo kan het zijn dat iemand opeens niet meer "aardig" is na het volgen van een training geweldloos communiceren (en wel een stuk gelukkiger).
Uit enthousiasme zei ik laatst tijdens een introductie geweldloze communicatie: "Ik heb een hekel aan beleefdheid" - en zo is het ook. Dat was om uit te leggen dat beleefdheid voor mij in het oude maatschappelijke "moeten" zit, en niet vanuit het "willen" waar geweldloos communiceren over gaat.
Wat ik graag wil is respect hebben voor andere mensen, er bij horen, en een vleugje saamhorigheid - vanuit deze eigen motivaties, ja, dan wíl ik heel erg graag beleefd zijn.
Als iemand mij anders behandeld dan ik wil, heb ik die neiging misschien niet zo snel, en dan kan ik wel (met empathisch inleven, één van de stukjes van geweldloze communicatie) mij verbinden met waarom iemand iets anders doet, en op die manier wel de menswaardigheid blijven zien in de ander (ook als ik verrot wordt gescholden, of als iemand iets van mij verwacht).
Hier gaat het dus écht niet over. Ik hou wel van ruzie hoor. Een half jaar geleden schreef iemand onder een facebook event van mij iets als: "Ja maar ik mag toch wel boos worden!" Gelukkig zegt verbindende communicatie dat daar nix mis mee is. Boos zijn is juist heel belangrijk om wél te zijn. Doe lekker wat je wil, dus als je eens flink boos wil worden, vooral doen.
En als het niet anders lukt: vooral ongenuanceerd. Schelden mag. Er is volgens geweldloos communiceren namelijk maar één ding "onhandiger" dan heel boos ontploffen, en dat is: je emoties wegstoppen. Bij geweldloos communiceren maak je de emotie juist éxpliciet en stop je emoties juist níet weg. Je legt de drempel om iets aan het licht te brengen juist heel heel erg laag in plaats van nog hoger. Natuurlijk is uit je slof schieten waarschijnlijk niet de meest handige keuze voor op de lange termijn; alleen als het lukt, kun je wat concepten van geweldloze communicatie erbij pakken.
Geweldloos communiceren gaat over als er een emotie opborrelt, vooral als dit nog maar een hele kleine emotie is. Boosheid is er slechts één van de vele emoties (circa 150), en bovendien een hele sterke. Geweldloos communiceren is handig bij álle emoties die opborrelen, bijvoorbeeld als een collega kritiek op je heeft, als je kind niet luistert, als je moed verzamelt om iets in een groep te zeggen, als je wilt weten waar jou écht om gaat, als je zelfkritiek hebt, enzovoort.
Meestal ruzie ik -als gecertificeerde trainer- het liefst op mijn oude vertrouwde manier - echt waar. Al realiseer ik me dan al snel dat ik op korte termijn wel krijg wat ik wil, maar op lange termijn de verbinding verbreek. En ja, het lukt me gelukkig steeds meer om -voordat ik praat- de veranderstappen uit geweldloze communicatie me te herinneren. Hierdoor verandert mijn kijk op de situatie en blijven we in gesprek ("verbonden"), ook als we het oneens zijn of kritiek op elkaar hebben ("ruzie").
Geweldloze communicatie gaat met name over zelfcompassie, en dat betekent dat ik mezelf minder schuldig voel, en minder last heb van zelfkritiek omdat ik dit met geweldloze communicatie kan omzetten naar prachtige wensen die ik heb voor mezelf en anderen.
Hardstikke mooi natuurlijk als je geweldloos in deze wereld staat, ik word daar erg blij van! Ik noem geen namen, maar ik ken vrienden die dit gezegd hebben en die later in het gesprek vertelden over een beerput aan zelfoordelen. Als ik daar aan terugdenk word ik er nu nog droevig van, want vanuit geweldloze communicatie kun je zelfoordelen zo ontzettend mooi anders bekijken, en ik zou zo graag zien dat vrienden meer innerlijke rust hebben.
Ongeveer de helft van de cursisten in mijn trainingen hebben al veel met mindfulness of andere zelfontwikkeling gedaan. Toch zitten die dus in mijn trainingen. Ik krijg het idee dat het praktische karakter, het concrete niet-oordelen en de grote transformatieve werking veel kan bijdragen en juist kan dóórbouwen op waar mindfulness een start mee maakt. Geweldloze Communicatie is niet enkel rust en aandacht, maar gaat juist vanuit daar vérder met vele "hoe dan?" vragen binnen zelfontwikkelingsmethodieken, zoals "hoe kan ik bij mezelf blijven?" "hoe kan ik meer zelfcompassie hebben?", enzovoort.
Als je alleen de wikipedia pagina leest, zou je zowaar kunnen denken dat het om een model gaat dat je strikt moet volgen.
In mijn introductie training krijg je binnen de eerst paar uur al door dat het zeker geen stappenplan is, maar hooguit een kapstok.
Bij een introductie laatst, deed ik de stappen voor bij een interne worsteling van mij, en ik kan me de `oooooh` van cursisten herinneren, toen ik willekeurig heen en weer stapte. Het model heeft componenten als leidraad. Het model helpt mij herinneren aan de transformerende concepten om te vinden wat er speelt, zo geweldloos mogelijk. Behalve als je het aan het leren bent, gok ik dat het voor 95% hart is, en 5% hoofd. Geweldloze communicatie wordt dan ook wel de "taal van het hart" genoemd.
Hier zit een pijnpuntje van mij. Ik geef ook les in duurzaamheid. Vorig jaar hoorde ik een collega duurzaamheid docent zeggen "...of je zegt gewoon wat er aan de hand is in plaats van één of andere techniek zoals geweldloze communicatie". Als ik terugdenk voel ik me nu wat ongemakkelijk hierover, want geweldloos communiceren gaat nou juist 200% over wat er écht is, in plaats van wat je "moet" zeggen uit beleefdheid, of alleen wat er aan de oppervlakte speelt, of omdat je meer rekening houdt met een ander dan jezelf.
Verbindende communicatie gaat over empathie, en een misvatting bij diverse bronnen op internet is dat empathie gaat over meevoelen. Ook in wetenschappelijke artikele zie je deze vergissing vaker.
De empathie waar verbindende communicatie over gaat is "inleven", en niet over "meeleven". Dus als ik empathisch naar iemand luister, dan ben ik even aanwezig bij de ander, ik hou vast wat er in mij is en richt mijn aandacht even naar de ander. Ik beeld me in wat de ander vertelt, en ik heb oog voor emoties van de ander en neem deze niet over.
Inleven zonder gevoel overnemen kun je op een actieve manier leren bij een introductie verbindende communicatie (op dag 2, of bij de themadag over empathisch luisteren). Dit is -voor zover ik ervaren heb- de sleutel tot verbinding: zelfverbinding en verbinding met anderen.
Bekijk ons geweldloos communiceren aanbod voor persoonlijke ontwikkeling en professionele ontwikkeling.